Blog

We hebben zelf geen verstand van kassenbouw. Dus is het belangrijk om ons goed te laten informeren en adviseren, maar wie moet je dan hebben? Ik ben begonnen met een internet zoektocht. Ik zocht naar kassenbouwers die zowel professionele kassen maken, als kassen bouwen voor particulieren. Want onze kas zit daar een beetje tussenin, het is geen klein kasje voor in een moestuin, maar ook niet de glasbouw-variant die vele hectares groot is.

In juni 2021 heb ik 4 kassenbouwers gemaild, en 3 bedrijven die veranda’s, tuinoverkappingen en serres maken. Ik wilde van ze weten of ze een kas kunnen leveren die aan onze wensen voldoet, of ze die op hoogte kunnen plaatsen, en of ze ook met ons willen meedenken.

De allereerste reactie hierop was van John Lodewijk, van Batist hobbykassen. Voor hem was onze vraag geen ‘ongewone vraag’, want ze hebben al eerder een kas bovenop een school gebouwd. Dus juist de minder alledaagse projecten sluiten goed aan.

John nodigde ons uit op 30 juni 2021 in de showroom, boven de fabriek in Wateringen. Daar hebben we een heleboel vragen gesteld, en zeer gedegen advies gekregen. Zo gaf John bijvoorbeeld aan dat we de ruiten van het kasdak nagelvast moeten verbinden, om de krachten van de wind op die hoogte te kunnen weerstaan.

Ook kregen we de standaardmaten mee, gaf hij tips over de raamopeners, welk type glas hij aanraadt en welke partij ons met schaduwdoek kan helpen. En een dag na het bezoek hadden we al een indicatie van de prijs in onze mailbox.

Met al deze informatie kunnen we door met de tekeningen voor de vergunningsaanvraag. En we hebben een heel goed gevoel bij John Lodewijk en Batist, dus ik denk dat we onze kassenbouwer gevonden hebben!

Aan begin van onze zoektocht kreeg ik van een vriend, Dennis Ketel, een artikel in de Utrechtse Internet Courant doorgestuurd, over wat je allemaal kunt doen met al die m2 dakoppervlakte. Ik besloot me verder te verdiepen in groene, gele, rode en blauwe daken.

Groene daken zijn daken waar plantjes op groeien. Dit kan van een een simpele laag sedum tot serieuze dak-akkers gaan.

Gele daken zijn daken met zonnepanelen. Dit hebben we nu. We hebben 8 zonnepanelen, en ergens in de eerste helft van 2024 hebben we de investering terugverdiend.

Rode daken zijn daken met extra leefruimte, zoals een terras.

Maar de kleur die me het meeste aansprak was het blauwe dak. Dat zijn daken die zorgen voor wateropvang. Dit is vooral belangrijk omdat de steeds heviger wordende buien het riool belasten. Vanaf het allereerste moment is het de bedoeling geweest om bij onze kas ook al het regenwater op te vangen en te gebruiken voor de gewassen. Bij sommige gemeentes krijg je al een aardige subsidie als je je regenpijp ‘afkoppelt’ van het riool, bijvoorbeeld door het water in een tank op te vangen.

Ik ben gaan zoeken of dit soort subsidies ook in Utrecht worden gegeven. Vooralsnog is dat niet zo, zo blijkt uit deze pagina op de site van de gemeente Utrecht. (Wel voor groene daken, overigens.)

Duurzame Daken Expo

Tijdens mijn onderzoekje kwam ik ook de NMU tegen, de Natuur en Milieu federatie Utrecht. Ik heb afgelopen woensdag de telefoon gepakt, en ze gewoon maar eens opgebeld. Er nam een hele aardige vrouw op, Ieke Benschop. Ze is projectleider Duurzame Daken, en vertelde me dat er in het weekend een expo zou komen over duurzame daken, en ze stuurde me een lijstje met bedrijven die kunnen helpen om je dak te verduurzamen. Superhandig!

Ik ben met mijn zoon naar die expo bij ANNE in Utrecht geweest, en het was erg leerzaam. Ik heb verschillende soorten sedum gezien, speciale dakbedekking die water op kan vangen, en ook weer kan lozen als er een flinke bui aankomt, en zonnepanelen waar planten om en onder kunnen groeien. Dat bevordert namelijk de stroomopbrengst.

Ik heb niet zo veel foto’s gemaakt, maar hier vind je een blogpost van de NMU zelf. Helemaal onderaan staat nog meer informatie over de verschillende soorten duurzame daken, met die vier kleuren.

En wat doen we zelf?

We hebben in de zomer van 2020 een regenton van 400 liter voor ons huis gezet. We gebruiken dat water voor de tuin, de balkonbakken en verwennen ook de plantjes binnen ermee. En zoals je in een eerdere blog hebt kunnen lezen, komt er in onze kruipruimte een grote waterzak waarin we al het regenwater opvangen. Dat pompen we vervolgens weer naar boven, om de planten in de kas te beregenen.

Dus ons dak wordt sowieso blauw, en je kunt ook zeggen rood (want extra leefruimte). Als het lukt om de zonnepanelen te verplaatsen naar het dak van de slaapkamer, dan wordt het ook geel, en we denken erover om op termijn ook sedum op het dak te leggen. Dit weten we nog niet helemaal zeker, omdat we straks al flink wat werk zullen hebben van de kas. Als er dan ook nog intensief onderhoud aan dat sedum moet worden gepleegd, vinden we het straks vast niet meer zo grappig…

Nadat de commissie Welstand ‘geen nee’ heeft gezegd tegen onze plannen, moest er een verfijning worden gedaan op de schetsen. De twee dakjes aan de linkerkant moesten eraf, dat was wel duidelijk. Maar hoe nu verder?

Tijdens de gesprekken met Mark dacht Okke opeens aan de veiligheid. Om te kunnen luchten in de kas, moeten er aan de beide uiteinden schuifdeuren komen, die je tijdens een hete dag kunt open zetten. We hadden bij andere kassen gezien dat er grote ventilatoren in stonden, die voor verkoeling zorgden.

Maar als je de deuren open hebt staan, en één van onze kinderen loopt op een onbewaakt moment naar boven, dan mag hij niet naar beneden vallen. Dus dat vraagt om een reling. Bij de terrassen van de andere opbouwen in de buurt wordt een reling gebruikt met een blauwe buis. Dus die hebben wij ook opgenomen in onze tekening.

Ook hebben we nog even kritisch gekeken naar het ruimtegebruik. Ons doel is een zo groot mogelijke kas, met een slaapkamer die groot genoeg is. Dus waarom zouden we de kas dan 40cm van de dakrand plaatsen? Waarom zouden we die niet pal op de dakrand zetten?

Zo kwamen we op het uiteindelijke plaatje. Dus op naar de tweede ronde bij Welstand, en hopelijk de laatste!

Op 15 juni mochten we opnieuw langs bij de commissie Welstand. We werden weer uitgenodigd voor de Zoom-vergadering, en zaten weer met gezonde spanning klaar. Ook deze keer gaf Mark eerst de context van de wijk. En hij legde ons ontwerp ook naast de opbouw-schetsen die de oorspronkelijke architect heeft gemaakt. Zoals je hieronder kunt zien, stelt die voor om de zijkant helemaal dicht te maken, met een horizontale betimmering van latten. Wat ons betreft doet dat geen recht aan de bijzonderheid van ons hoekhuis. Zeker niet omdat je ons huis meteen ziet als je de wijk in rijdt.

En toen was het de beurt aan de commissie om te reageren…

Na een paar vragen kwam het oordeel. Dit werd er gezegd:

“Steeds beter ontwerp, ik ben helemaal akkoord”

“Ik ben ook akkoord. Die pergola om de kas heen, is mooi afgestemd op architectuur van de andere huizen”

“Fantastisch plan, mooi”

“Het randelement wijkt af, op een bijzondere manier, en zoekt tegelijkertijd verbinding”

HOERA!!!!

In een kas is het al snel warm en hebben planten dus veel en regelmatig water nodig. Er valt in Nederland gelukkig veel water maar het valt vaak wel in de maanden dat je het juist minder nodig hebt. Vooral in de zonnige maanden heb je veel water in de kas nodig. Daarom willen we het hele jaar door water opvangen. We ontlasten dan ook het riool want vooral in de stad komt er in korte tijd heel veel water van de daken van huizen. Dit zien wij ook in onze straat. De putten stromen bij regen al snel over.

We waren eerst van plan om het water in de kas zelf op te vangen. Dan bewaar je het water op de plek waar je het nodig hebt en dat is natuurlijk wel handig. Het nadeel hiervan is dat water ontzettend zwaar is, vooral als je grote hoeveelheden wil opslaan. 6000 liter water weegt al gauw 6000 kilo!

Met Evelyn besprak ik dat je dit ook in de kruipruimte onder je huis kunt opslaan. Daar is ruimte zat, en het huis hoeft het gewicht niet te dragen omdat je het gewoon op het zand laat rusten.

Maar hoe krijg je een opvangbak in je kruipruimte? Dan moet je een enorm gat in je vloer zagen… Gelukkig zijn er ook slimme ingenieurs die hier een oplossing voor hebben bedacht. Evelyn vond het bedrijf Just Nimbus die flexibele zakken voor wateropvang in de kruipruimte levert. Zo’n zak gaat opgevouwen door het luik naar de kruipruimte, en wordt daar uitgevouwen. Superhandig!

Op 3 maart 2021 kwam Iwan bij ons langs om de mogelijkheden te bespreken. We hadden een aardige lijst met vragen:

• Hoeveel water hebben we nodig? Onze kas is 30m2 kas – 15m2 aarde, van maart tot oktober elke dag water geven. Antwoord: Dat is gewoon heel moeilijk te voorspellen.
• Hoeveel water kun je gedurende een jaar opvangen? Antwoord: dat is een berekening van de afmetingen van je dak x de regenval in Nederland.
• Hoe berekenen we de benodigde inhoudsmaat van de waterzak? Antwoord: We krijgen het advies om tussen de 4500 en 6000 liter op te slaan. De zak van 6000 liter is 3 meter x 3 meter en 70cm hoog.
• Wat als we nu te weinig water opvangen? Antwoord: dan wordt de waterzak bijgevuld met leidingwater.
• Maakt het uit waar de zak ligt in de kruipruimte? Antwoord: nee.
• Moeten we de kruipruimte uitgraven? Antwoord: nee.
• Hoe krijgen we het water naar onze kas op de 4e verdieping? Antwoord: Met een pomp en een leiding naar boven.
• Kunnen we nu al starten en wat zijn de nadelen aan een te grote zak, mocht de kas toch niet doorgaan? Antwoord: Dat kan nu al.
• Wat zijn de kosten? Antwoord: Ongeveer €3000,-.
• Kunnen we het water ook gebruiken om de WC door te spoelen? Antwoord: dat kan zonder problemen.
• Kun je het water ook gebruiken voor de wasmachine? Komt er dan geen zand in? Antwoord: Dat kan, er zit een filter tussen de waterzak en de leiding.

Je moet dit niet doen om geld te besparen. Drinkwater is in Nederland op dit moment zo goedkoop dat je dit nooit gaat terugverdienen. Wij gaan dit doen omdat we ons steentje willen bijdragen.

Ook als je geen kas op je dak bouwt, kan dit nuttig zijn. De meeste klanten van Iwan gebruiken het regenwater om hun tuin te sproeien, voor de wasmachine en om de toiletten door te spoelen. Per keer doorspoelen gaat er namelijk 10 liter drinkwater het riool in…

Wil je meer hierover weten? Kijk dan eens op:

De website van Just Nimbus. Of lees de onderstaande 2 leuke artikelen over hem:
https://www.trouw.nl/duurzaamheid-natuur/rainman-iwan-fransen-helpt-je-met-een-enorme-waterzak-van-je-sproeischaamte-af~bf10c9a8/

https://regenwaterexpert.nl/wp-content/uploads/2021/02/Rainman.pdf

Wij gaan dit dus zeker doen! Het is een mooie oplossing voor onze kas, het ontlast het riool en het zorgt er ook voor dat we de WC niet doorspoelen met drinkwater.

Op 26 januari 2021 was het eindelijk zo ver. We mochten ‘virtueel’ langs bij de commissie Welstand, die bestaat uit 8 mensen; architecten, burgerleden, en bouwkundigen. Het doel van deze commissie is om gemeentes te adviseren als zij aanvragen voor bouwvergunningen krijgen, die ze niet zelf kunnen beoordelen, bijvoorbeeld omdat ze afwijken van de standaard. Ze zijn een onafhankelijke commissie die oordelen of een aanvraag past binnen de straat, in de architectuur van de stad. Enerzijds lastig dat er een commissie is die oordeelt of het ‘mooi’ genoeg is, maar anderzijds ook fijn. Op die manier kan er geen discussie ontstaan als iemand in de buurt je plannen niet mooi vinden. De toets op schoonheid is immers al gedaan.

Vanwege corona werd ons plan in een video-gesprek behandeld. Voordat we dat gesprek in gingen, bereidde Mark ons voor:

Deze commissie kijkt vooral naar de architectuur. Zij zullen niet positiever naar je plan kijken vanwege jullie groene idealen.

We zijn immers van plan om het regenwater wat op het (kas)dak valt, op te slaan, en te gebruiken om de planten te beregenen. En we willen het hele jaar uit onze kas kunnen eten. Niet alleen omdat dat vaak lekkerder is dan groente uit de supermarkt, maar ook vanuit milieu-oogpunt.

Met gezonde zenuwen gingen we het gesprek in. Mark presenteerde eerst een overview van de buurt, zodat de commissie de schets in context kan beoordelen.

We wonen in een huizenblok dat van bovenaf gezien kan worden als de vleugels van een libelle. Het project heet daarom ook De Libelle.

Daarna liet hij de schets zien.

De reacties zijn wisselend. Het allergrootste struikelblok is de puntjes van het hoge gedeelte van de kas, aan de linkerkant.

Het huis van de buren op de hoek van de even kant, is dus een gespiegelde versie van ons huis. Dat zie je goed in de vogelvlucht-foto, eerder in deze blog. De kritiek was dat de symmetrie alleen in stand zou blijven, als de buren ook een kas op hun dak zouden bouwen. En die kans is niet zo groot. Dus die kritiek was eigenlijk wel terecht.

Maar het lichtpuntje is dat ze geen nee zeggen!

De commissie ziet zeker mogelijkheden om goedkeuring voor een kas als opbouw te krijgen. De voorzitter raadde ons aan om het plan nog wat verder te verfijnen, en dan nog eens langs te komen. Hij wees ons op de vrijheden die bij andere opbouwen zijn genomen. Er zijn dus best veel elementen die we kunnen gebruiken om te zorgen dat onze kas nog net iets beter in het beeld van de rest van de straat kan passen.

De grootste verrassing is trouwens dat 3 van de 8 leden wel erg enthousiast zijn over onze groene ambities. Ze zeggen dat dit een voorbeeld voor andere steden kan zijn.

Het is altijd lastig als je de pionier bent. Dan krijg je met meer kritische vragen te maken dan als je een voorbeeld volgt.

Dus we geven niet op!

Onze architect Mark Mutsaers kwam op een bloedhete avond in augustus langs om te horen hoe hij ons bij onze droom kon helpen. We bespraken de functies die de kasverdieping allemaal moest hebben, en op welke plek deze ongeveer zou komen.

Grofweg wilden we aan de voorzijde van het huis de kas plaatsen. Dat is omdat er daar het meeste licht is. De zon draait namelijk gedurende de dag om de voorzijde van het huis heen. Dus dat we daar de kas wilden plaatsen stond voor ons vast. Ook hebben we een aanrecht nodig, waar we groenten kunnen afspoelen, en zaaigoed kunnen zaaien.

In het volgende gesprek, een maandje later kwam Mark terug met een aantal verkennende schetsen:

Uit deze reeks schetsen trokken we de conclusie dat we toch wel willen vasthouden aan de kas boven de voorgevel, omdat we echt productie willen kunnen draaien. We geven een aardige klap geld uit aan zo’n kas, en dan is zou het jammer zijn als er gedurende veel uren van de dag schaduw van de slaapkamer zou zijn in de kas, zoals bij schets 3 of schets 5. Ook hebben we besloten de kas zo groot mogelijk te maken. Maar er moet ook genoeg comfort zijn in de slaapkamer, dus daarmee viel schets 4 af. In die schets zou je vanaf het voeteneinde je bed in moeten duiken, en dat lijkt ons toch niet zo fijn.

De schets die het meest aansluit bij ons idee is schets 6. Daarop gaan we verder.

Op 14 oktober komen we weer bij elkaar. Dit keer zijn we te gast op het kantoor van Mark in Jin Jersey, een textielfabriek die omgevormd is tot bedrijvenverzamelgebouw. We zien voor het eerst 3D schetsen, die ook qua vormentaal aansluiting zoeken met de rest van de buurt. Helaas heb ik geen digitale variant van deze schetsen.

In november spreken we elkaar nogmaals. We hebben dan een schets waar we allemaal blij van worden. Om aan te sluiten bij de huizen in de rest van de straat, kiezen we voor een pergola die om de hele kas heen gaat. Ook is er een borstwering, die samen met de pergola een soort lijst vormt. Daarmee wordt de kasverdieping visueel losgekoppeld van de rest van het huis. En dat sluit aan bij hoe de opbouwen van de buren er ook uit zien.

Met deze tekening durven we het aan:

We gaan naar de commissie Welstand!

Omdat we allebei nog nooit een kas gehad hebben, willen we een flexibele inrichting van de kas. Komen we er dan na een paar maanden telen achter dat iets helemaal niet werkt dan kunnen we de indeling aanpassen.

Jaren geleden was ik in Berlijn in de Prinzessinnengarten waar ze de hele moestuin in kratten en zakken hadden. Dat geeft flexibiliteit en je kunt ook op stahoogte werken. Bekijk het onderstaande filmpje maar eens.

Bakkerskratten

Voor de kasinrichting gaan we uit van kratten van 40x60x30 (lengte x breedte x hoogte). Om het gewicht van de (vochtige aarde) uit te kunnen rekenen, heeft Evelyn twee schetsjes gemaakt van hoe we de kratten mogelijk neer kunnen zetten.

Bovenaan zie je een bovenaanzicht, waarbij ze haaks op de voorgevel staan. Op die manier kun je er 61 kwijt. In de onderste schets, staan ze evenwijdig aan de voorgevel, en kun je er 65 kwijt.

65 kratten aarde. Dat kun je geen hobbykasje meer noemen!

In dit leuke filmpje, zie je twee Canadese huiseigenaren die ook een kas op hun dak hebben gebouwd:

Tijdens het kijken naar dit filmpje, kregen wij onwijs veel zin om vanuit ons bed de kas in te kunnen kijken, misschien wel door net zulke deuren als Stephen en Rose Ann.

Omdat we Evelyn en ik allebei nog nooit een kas gehad hebben, bekeken we de afgelopen tijd diverse kassen om daar de kunst af te kijken. In de Moestuin Maarschalkerweerd in Utrecht staan meerdere kassen en plastic tunnels voor groente en fruit.

Het mooiste is de historische kniekas die er staat. Maar dit is gewoon niet iets wat we op ons dak gaan doen. Vanwege de schuine zijkanten verlies je heel veel kasruimte.

Dan zijn er nog een aantal grote en moderne kassen. Hier valt vooral de grote hoogte op. Het is moeilijk in te schatten maar ik denk dat deze kassen 3 tot 4 meter hoog zijn. Naast de komkommerplanten staan ladders om te kunnen oogsten.

Dit maakt deze kassen ook weer heel anders dan onze kas die waarschijnlijk een goothoogte van 2,5 meter krijgt. In onze kas kun je waarschijnlijk overal gewoon bij.

In de hoge kassen groeien komkommers en tomaten tot aan het dak. Eronder groeien aubergines. Dat is een efficiënt gebruik van ruimte dus daar kunnen wij ook zeker wel wat mee.

Wat het meest opvalt is dat in alle kassen schaduwdoek gebruikt is. Daar hebben we nog helemaal niet over nagedacht. Hebben wij dat ook nodig? We moeten ons hier in ieder geval verder in verdiepen.

Naast het kassencomplex is ook een grote werkbank met spoelbakken gemaakt. Hier kun je bakken inzaaien en bevochtigen. Ook kun je de oogst hier schoonmaken en afspoelen. We willen zeker ook zo’n werkbank met spoelbak in onze kas maken.

We zien verder ook allerlei kratten met al opgekweekte planten staan. We zijn van plan om zelf onze planten op te kweken uit zaad maar het is goed om te weten dat je ook een heel assortiment kan en klare plantjes kunt kopen.

We willen proberen het jaar rond uit onze kas te kunnen eten. Daar moet je goed voor plannen en dat komt aan op ervaring en… die hebben we helemaal niet. Dan is het mooi als we onze fouten kunnen corrigeren met planten die al een eind op weg zijn.

Tijdens het thuiswerken vanwege Corona kwamen we een werkplek tekort. Hierdoor begonnen we te denken aan een verdieping op ons huis. Dit is toegestaan op het Adriaan Menninckkwartier maar de verdiepingen die op de meeste huizen staan, zijn gewoon saaie bakken. Wel een hoop extra m² maar er is ook weinig aan.

Ik had het er met Evelyn over en zei:

Ik wil eigenlijk al jaren een kas op ons huis bouwen.

Ik gaf wel aan dat ik er weinig vertrouwen in had dat dit ooit door de gemeente goedgekeurd zou worden.

Evelyn reageerde direct enthousiast en we begonnen erover te dromen en fantaseren. Samen bedachten we: we gaan het gewoon proberen. ‘Nee’ hebben we, ‘ja’ kunnen we misschien wel krijgen.

We kwamen op de volgende wensen voor die kas:

• Het moet een serieuze groentekas worden. Geen serre voor plantjes.
• De kas moet mooi zijn. Een plek waar je graag wil zijn.
• Er moet een berg tomaten in groeien.
• We willen er graag het hele jaar uit kunnen eten.
• We willen regenwater opvangen voor de planten in plaats van drinkwater te gebruiken.
• Op de verdieping van de kas willen wij onze slaapkamer maken.
• Beneden komt dan een kantoor waar een van ons in kan werken. De ander kan dan aan de eetkamertafel werken.

We hadden ook direct wel vragen/zorgen:

• Hoe gaan we dat in godsnaam voor elkaar krijgen?
• Wie kan ons daarbij helpen?
• Hoe zorgen we dat we niet de slaapkamer uit bakken als het 50 graden in de kas is?
• Hoe gaan we dat water opvangen?
• Wat moeten we met de zonnepanelen?
• En nog heel veel vragen meer.

We hebben onze plannen gedeeld met Henk Jan van Nieuwe Oost en hij gaf als tip dat ze eens met de architect Mark Mutsaers moesten gaan praten. Met Mark zouden we deze droom misschien wel kunnen realiseren.